Een groen tapijt onder je toekomstboom
… of hoe je een boomspiegel beplant
Wat is een boomspiegel?
De boomspiegel van een boom is de oppervlakte onder de boom waar de boomwortels zich bevinden. Wortels groeien van de stam weg, net zoals de takken van de boom. Als je de kruin van een boom denkbeeldig spiegelt onder de grond, dan krijg je een idee van de omvang van het onzichtbare deel (dus de wortels) van de boom.
De meeste haarwortels (de fijnere wortels) van een boom liggen dicht bij de oppervlakte, omdat daar voldoende lucht en meestal ook het meeste voedsel is. In bossituaties is deze laag van nature vochthoudend door de strooisellaag. Bomen in tuinen en op openbare plaatsen moeten we een handje helpen. Want een boomspiegel die de situatie in een bos benadert, is optimaal voor bomen.
Kale bedoening?
Vaak zien we onder bomen een ‘netjes’ gewied en geharkt perk. Veel mensen vinden dat proper, maar de boom zelf heeft er niets aan. Integendeel. Bij beplanting blijft meer organisch materiaal liggen, wat het bodemleven bevordert. Vooral regenwormen zijn belangrijk, want zij draineren en verluchten de bodem en dat is gunstig voor de wortelgroei. Begroeiing helpt ook de klimaatverandering tegengaan: een bedekte bodem vermindert de CO2-uitstoot en zorgt voor minder extremen in temperaturen door de constant vochtige omgeving.
Bovendien kan beplanting de omgeving opfleuren en het belopen vermijden. Want ook dat is nefast voor bomen: regelmatige betreding van de boomspiegel verhardt de grond, waardoor de wortels niet genoeg lucht meer krijgen.
Welke planten?
Onder de boomkruin is er na enkele jaren (als de boom al een flinke kruin heeft) weinig licht en is de grond, vooral in de zomermaanden, droger dan in de omgeving. In een loofbos vind je op die plekken vooral bolgewassen. Die ontwikkelen zich vanaf februari, voordat de bomen in blad komen. In de zomer gedijen er enkel schaduwplanten.
Een fraaie boomspiegel kan je dus bekomen door bolgewassen te voorzien, die liefst niet invasief zijn (invasief wil zeggen dat een exoot zich ongewild verspreidt en inheemse soorten gaat domineren). Het aantal inheemse bolgewassen is zeer beperkt. Door ook stinzenplanten te gebruiken (dit zijn ooit ingevoerde sierplanten die intussen deels verwilderd zijn of ingeburgerd op boerenhoven, kasteeldomeinen etc.) kan je de hele lente een kleurige boomspiegel bekomen.
Bekijk voor je keuze ook even of de plant geschikt is voor het bodemtype of de standplaats. Sommige soorten gedijen best in volle schaduw, andere zijn eerder gebaat bij wat meer zonlicht. De ene soort is kalkminnend, de andere heeft veel hummus nodig. Dus ook de samenstelling van de bodem kan bepalend zijn.
Volgende bolgewassen en stinzenplanten zijn geschikt en niet-invasief:
- Gewoon sneeuwklokje (Galanthus nivalis) (bloeit in februari)
- Wilde narcis (Narcissus pseudonarcissus) (bloeit in maart)
- Boshyacint = wilde hyacint (Hyacinthoides non-scripta) (bloeit in april)
- Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum) (bloeit in mei)
- Daslook (Allium ursinum)
Je kan ook voor deze bolgewassen kiezen:
- Bonte krokus (Crocus vernus), boerenkrokus (Crocus tommasinianus) of een andere krokuscultivar
- Witte narcis (Narcissus poeticus)
- Bosanemoon (Anemone nemorosa)
In de zomer is er onder een grote loofboom met lage takken te weinig licht voor zonnekloppers. Je kan proberen om aan de buitenkanten vaste planten (liefst geen exoten) te voorzien die schaduw verdragen en met weinig water tevreden zijn. Het assortiment is zeer groot, maar dit zijn enkele voorbeelden van inheemse, niet-invasieve planten die vrij gemakkelijk groeien, ongeacht de bodemsoort:
- Vrouwenmantel (Alchemilla mollis)
- Bosaardbei (Fragaria vesca)
- Kruipend zenegroen (Ajuga reptans)
- Penningkruid, (Lysimachia nummularia)
- Gevlekt longkruid (Pulmonaria officinalis)
- Robertskruid (Geranium robertianum)
- Duizendblad (Achillea millefolium)
- Maarts viooltje (Viola odorata)
- Lievevrouwebedstro (Galium odoratum)
- Kleine maagdenpalm (Vinca minor)
- Echte tijm (Thymus vulgaris) of een andere soort
- Wilde marjolein (Origanum vulgare) of Echte marjolein (Origanum majorana)
- Rozemarijn (Salvia rosmarinus)
- Echte lavendel (Lavendula officinalis) of een andere soort
Wat plantten wij in onze boomspiegels?
bekijk de samenstelling (pdf)
gewoon sneeuwklokje
krokus ‘Pickwick’
daslook
vrouwenmantel
Bescherming van de boomspiegel
Hoe vermijd je dat de boomspiegel wordt betreden? Door er een bescherming rond te voorzien. Dat hoeft geen metershoge, ondoordringbare afsluiting te zijn – tenzij je te maken hebt met een stokoude, monumentale boom die erg kwetsbaar is. Denk eerder aan een laag vlechtwerk van wilgentakken of ander snoeihout. Of wees creatief met boomstammetjes, restjes tegels of bakstenen (die tegelijk als zitbankje kunnen dienen). De ‘omheining’ moet je dus eerder zien als een afboording, een begrenzing van de loopzone en om voor honden(baasjes) duidelijk te maken dat dit geen plasplek is. Het mag visueel geen storend effect creëren.
Een afboording kan bestaan uit gevlochten snoeihout…
… of een afboording met (zit)blokken, zoals hier bij de aanplant van een toekomstboom in Eeklo alvast werd voorzien
Op openbaar domein wordt vaak gekozen voor een houten afboording (hier kastanjepaaltjes op 2 manieren: als omheining of als palen met horizontaal metalen staven erdoor), wat tegelijk elegant en praktisch is.
Waar hebben wij boomspiegels beplant?
We schreven alle Meetjeslandse gemeentebesturen aan met ons aanbod om een boomspiegel in hun gemeente te beplanten, als voorbeeld waar ze dan met hun groendienst verder aan de slag mee kunnen gaan. En zo geschiedde: in november 2021 gingen we aan het planten, in totaal 21 boomspiegels waarvan 10 op scholen en 11 in opdracht van gemeentebesturen. Met ons project toekomstbomen plantten we in het najaar 2020 nieuwe bomen aan. Ook een deel van die bomen kreeg een boomspiegel.
- Assenede:
– boomspiegel + omheining vredesboom kerk Oosteeklo
– boomspiegel + omheinding vredseboom begraafplaats Boekhoute
– boomspiegel vredesboom Pastorij Bassevelde - Eeklo:
– boomspiegel + omheining voor boom op de hoek van het Herbakkersplein en Pastoor de Nevestraat
– boomspiegel + omheining voor de 2 toekomstbomen op GO! Atheneum
– boomspiegel voor de toekomstboom op GO! Basisschool
– boomspiegel voor de toekomstboom op het College ten Doorn - Evergem:
– boomspiegel voor de toekomstboom op Sint-Franciscus
– boomspiegel voor de toekomstboom op GO! Campus - Kaprijke:
– boomspiegel + omheining voor Vredesboom aan het Sock
– boomspiegel + omheining voor boom aan kerk Lembeke - Lievegem:
– boomspiegel voor boom op de nieuwe speelplaats op de Gemeentelijke Basisschool Vinderhoute
– boomspiegel + omheining voor de toekomstboom op de Gemeentelijke Basisschool Vinderhoute
– boomspiegel + omheining voor de toekomstboom op de Gemeentelijke Basisschool Eeksken Lovendegem - Nevele: boomspiegel voor de toekomstboom op leefschool Klavertje 4
- Sint-Laureins:
– boomspiegel voor boom aan kerk Waterland-Oudeman
– boomspiegel voor boom bij het cultureel centrum De Meet - Zelzate:
– boomspiegel + omheining voor de toekomstboom Gemeentelijke Basisschool De Krekel
– boomspiegel + omheining voor de toekomstboom aan Suikerkaai
Boomspiegelbeplanting aan de Herbakker in Eeklo: een hele verbetering!
Ook de boom aan de kerk van Lembeke kreeg een groen tapijtje
Het doel van dit project is vooral om aan te tonen dat het anders kan, want een boomspiegel heeft vele voordelen. Weg met dode, blootgeharkte perkjes, grind onder de boom of parkeerplaatsen tot tegen de stam. Als we gezonde toekomstbomen willen laten uitgroeien tot monumentale reuzen, moeten we ook zorg dragen voor de boomspiegels en alles wat onder de grond zit. Er is nog een lange weg te gaan. Help je mee? Spreek de dienst omgeving van je gemeente aan en suggereer een boomspiegel, of kijk ook eens rond in je eigen tuin of op de school van je kinderen waar het beter kan.
Vragen, opmerkingen, tips?
Natuurpunt en Partners Meetjesland vzw
Frederik Lapeirre
09 377 93 00 (kantoor)
0473 68 85 95
toekomstboom@npmeetjesland.be
Dit project kwam tot stand met de financiële steun van de landschapswedstrijd van het Regionaal Landschap Meetjesland.
