Onze tips
Hoe ga je aan de slag om je tuin klimaatbestendig te maken? Hieronder vind je een pak tips en links.
Bekijk ook onze campagnepagina over klimaattuinen.
Verwelkom wilde dieren
Dier zkt huis mt tuin
Het is leuk om het leven in je tuin te volgen, bijvoorbeeld door nestplaatsen te voorzien. Dieren houden niet van een te strakke, ‘propere’ tuin. Vogels kunnen in te strak gesnoeide, smalle hagen geen nest bouwen. Dus hang je een nestkast op, denk er dan aan dat de dieren ook natuurlijk voedsel en schuilplaatsen nodig hebben.
Je kan een insectenhotel ophangen voor solitaire bijen en andere insecten. Zij zorgen voor de bestuiving van bloemen en planten. Zandbijen nestelen dan weer in de grond. Zie je kleine gaatjes in de aarde, laat die dan met rust. Deze bijen steken niet; verwelkom ze in je tuin.
Leestip
Diervriendelijk tuinieren. Richt je tuin in met respect voor de natuur (Adrian Thomas – Tirion Natuur)
Lok wilde vogels
Een voederplaats is een leuke manier om de vogels in je tuin van dichtbij te bestuderen. Vooral in de winter kan je vogels helpen door bij te voederen. Elk jaar organiseert Natuurpunt eind januari www.vogelweekend.be. Je kan doorgeven welke vogels je in je tuin zag en helpt zo mee met het onderzoek naar onze tuinvogels.
Nog belangrijker is dat je zorgt voor voldoende natuurlijk voedsel en schuilplaatsen zodat vogels (en andere dieren) het hele jaar door in je tuin terecht kunnen. Zorg daarom voor variatie: vaste planten, struiken en (kleine) bomen met bessen, planten die insecten aantrekken of zorgen voor nestgelegenheid. Kies voor inheemse planten.
Leestip
Vogels voeren (Angelika Lang-Kosmos)
Pleidooi voor rommel
Dieren houden niet van orde maar wel van rustige plaatsen met wat beschutting, zoals houtstapels en wilde planten. Kies in je tuin een ‘rommelhoekje’ uit waar de natuur zijn gang kan gaan. Je kan een handje helpen door in een verloren hoek een stapel snoeihout of houtblokken te leggen. Dat is interessant voor egels, kleine vogels en insecten. Misschien komt er zelfs een wezel of hermelijn op af.
Houtsnoeisel kan je ook kwijt in een takkenril; recyclage in eigen tuin bespaart je een rit naar het containerpark. Dat is dan meteen meegenomen als winterverblijf voor egels en als schuilplaats voor vogels. Dood hout is ook nuttig voor insecten en paddenstoelen. Afgevallen bladeren als bodembedekker of op een hoop zijn ideaal als schuilplaats voor padden.
Leestip
Zakboek voor de bijentuin (Bart Vandepoele, Bruno Remaut, Marc Verachtert – Lannoo)
Van insectenhotel tot egelpoortje
Het begint met een insectenhotel en voor je het weet ben je aan het tuinieren voor en met de natuur. Al in het vroege voorjaar zijn insecten in de weer, op zoek naar voedsel (energie na een lange winter) en naar holletjes (nestplaatsen). Een insectenhotel is een echte aanrader. Zelfs kinderen kunnen helpen met het bouwen ervan. Vooral solitaire bijen komen op deze ‘hotels’ af. Deze bijen steken trouwens niet en leven alleen, in tegenstelling tot de bekendere honingbij.
Er zijn nog meer dingen die je kan doen. Bijvoorbeeld samen met je buren een doorgang in de omheining voorzien. Zo kunnen egels van de ene tuin naar de andere trippelen om slakken te verorberen. Let op met robotmaaiers. Zet die ’s nachts af, want egels geraken onder de machines verstopt, met zware verwondingen of de dood als gevolg.
Leestip
De tuinjungle. Tuinieren om de wereld te redden (Dave Goulson – Atlas Contact)
Dier gespot?
Wat is de naam van het dier? Probeer het eens met de app Obsidentify. Ook zonder de app kan je je waarneming gewoon invoeren op waarnemingen.be.
Leestip
Geef dieren een (t)huis in je tuin of op je balkon (Helga Hofmann – Kosmos)
Leestip
Tuindieren gids (Richard Lewington – Kosmos)
Wat met water?
Water, bron van leven
Water heeft een aantrekkingskracht op dieren. Vogels komen drinken aan de oever, een kikker zit roerloos op een steen, libellen zijn op jacht naar insecten boven het water. Salamanders en kikkers vinden vanzelf de weg naar het water en je kan er specifieke planten plaatsen die van vochtige plekken houden.
En wat is fijner dan in je tuin te genieten van het leven in en rond een waterplas?
Je kan het groeien volgen van kikkervisjes en salamanders, of hoe een jonge waterjuffer uit haar laatste vervelling sluipt en uitvliegt als juffer.
Ben je overtuigd en wil jij ook een vijver in je tuin?
Leestip
Maak je eigen jungle. Zo zorg je voor meer dierenleven in je tuin (Katja Staring – KNNV)
Gebruik regenwater
Vang zoveel mogelijk regenwater op. Plaats regentonnen, zodat je altijd water bij de hand hebt als je je groenten water wil geven of een tuinklus doet. Nog beter is om regenwaterputten te steken. Die sluit je aan op je toilet en wasmachine. Zo bespaar je drinkbaar water (en dus geld).
Serreplanten zijn afhankelijk van bevloeiing. Het eenvoudigst is water geven met een gieter, maar een deel van dat water verdampt en sommige planten (zoals tomaten) kunnen slecht tegen vocht op de bladeren. Gerichte bevloeiing in de bodem zorgt voor een diepere beworteling. Bevloeien kan met waterbuisjes, maar ken je ook het systeem van olla’s? Dat zijn aardewerken potten die je in de grond steekt en af en toe vol giet met water. Via trage insijpeling krijgen je planten water.
Maak plaats voor een vijver(tje)
In elke tuin is plaats voor een waterpartij, hoe klein ook. Zelfs een ton is al een meerwaarde als drinkplaats voor vogels en insecten. Zorg wel steeds voor een ondiepe zone of trapje zodat je dierlijke bezoekers veilig in en uit kunnen.
Heb je meer plaats, dan kan je een vijver uitgraven van minstens 1,5 meter diep. Zo kan het water nooit helemaal bevriezen. Wissel ondiepe met diepere zones af, zodat je verschillende soorten planten en dieren aantrekt. Zet geen vissen uit, maar laat de natuur haar werk doen en geniet van salamanders, kikkers, insecten en andere waterminnaars. Gekweekte vissen eten namelijk de eitjes van amfibieën, dus vissen en wilde dieren zijn geen goede combinatie.
Leestip
Zoetwaterleven van Noordwest-Europa (Malcolm Greenhalgh, Denys Ovenden – Tirion)
Elke tuin doet mee
Wees creatief en geniet…
Hoe groot of hoe klein je tuin ook is, er zijn altijd manieren om klimaatvriendelijk te tuinieren. Je kan klimplanten laten groeien tegen een gevel en planten in pot kweken. Breek eens een tegel uit en plant kruiden in de vrijgekomen ruimte. Zo zorg je er ook voor dat regenwater gemakkelijker in de bodem kan sijpelen.
Zet een kleine schaduwboom in je tuin of zorg voor bodembedekkers als afkoelend effect. Zelfs een kleine vijver is al een bron van leven, werkt afkoelend en kan regenwater bufferen.
Wist je dat er een eenvoudig koppelstuk voor je regenpijp bestaat, zodat je zelf kan kiezen wanneer regenwater in je tuin of naar de riolering loopt? Zoek op internet op ‘regenwaterklep’.
Leestip
Iedereen kan avontuurlijk tuinieren. Breng leven in je tuin! (Katja Staring, Nienke Plantinga – KNNV)
Maai mei niet
In 2021 ging voor het eerst de actie maaimeiniet.be door, met groot succes. Het opzet? Een hele maand lang je gras niet maaien, kijken welke planten tevoorschijn komen en welke dieren erop af komen.
De resultaten waren ongelooflijk. Doe jij dit jaar ook mee?
Je kan natuurlijk ook tijdens andere maanden je gazon minder afrijden. Zo zijn paardenbloemen één van de eerste bloeiers in het voorjaar. Ze zijn van levensbelang voor de vroege bijen en hommels. Die zoeken na hun winterrust naar een eerste (vaak karige) voedselbron. Begin met het niet maaien van een klein plekje en wacht het effect af. Ook leuk is om in je gazon enkel een paar kronkelpaadjes te maaien en de rest te laten groeien. Heel plezant voor kinderen en het zorgt voor een minder strak ogende tuin.
Leestip
Meer dan sprietjes. De weg naar minder gazon (Greet Tijskens – Velt)
De lekkere tuin
Scoor met sap
De mobiele fruitpers komt elk jaar naar het Meetjesland. Oogst je appels en ander fruit, laat ze persen tot sap en geniet er nog het hele jaar van. Ideaal in coc- of moctails en smoothies, maar ook leuk als persoonlijk cadeau voor vrienden.
Een fruitboom hoeft niet trouwens altijd veel plaats in te nemen. Wist je dat er ook mini-fruitbomen bestaan, speciaal voor kleine tuinen? Zoek op internet op ‘zuilfruit’ of ‘kolomfruit‘.
Leestip
Appel, peer en meer. Fruitbomen in je tuin (Jasmien Wildemeersch – Velt)
Plant bessenstruiken
Lust je bramen, frambozen, aalbessen, of heb je liever iets exotisch zoals Japanse wijnbes of kiwi? Er zijn heel wat mogelijkheden, rekening houdend met wat mogelijk is in je tuin. Dankzij insecten worden de bloemen bevrucht en komt er fruit aan je struik. Niets is leuker dan ’s morgens je eigen ontbijt bijeen te plukken, vers uit de tuin, lekker lokaal. Klimaatvriendelijker kan niet, toch?
Leestip
Bessen uit de tuin. De ecologische teelt van kleinfruit (Greet Tijskens – Velt)
Geniet van je oogst
Het geeft voldoening om voedsel te eten dat je eigenhandig hebt gekweekt. Denk wel twee keer na voordat je met pesticiden en aanverwanten aan de slag gaat. Sproeistoffen zijn schadelijk voor ons maar ook voor planten, insecten en andere dieren. De stoffen verstoren de biodiversiteit, het grondwater en het bodemleven.
Leestip
Ecologisch tuinieren voor beginners (Velt)
Deel je groenten met de natuur
Wat voor ons eetbaar is, is dat meestal ook voor dieren. Prei, kool of wortelen: elk hebben ze hun eigen ‘plaagdier’. Wist je dat de koninginnenpage haar eitjes legt op het loof van wortel? Je kan een paar plantjes van je groenten laten doorschieten, zoals ajuin of venkel. Je krijgt een prachtige bloei cadeau die vlinders en andere insecten aantrekt. Weet jij hoe een bloeiende krop sla of een kool er uit ziet…?
Leestip
Zeven stappen naar een natuurlijke moestuin (Frank Anrijs – Yggdrasil)
Eetbaar ‘onkruid’
Wat dacht je van een plek in je tuin waar brandnetels mogen staan? Heel wat soorten vlinders leggen hun eitjes op de grote brandnetel. In een volgende fase eten de rupsen de bladeren en nog later ontpoppen ze tot prachtige vlinders. Bovendien is niet alleen brandnetel maar ook zevenblad, look-zonder-look en paardenbloem lekker en gezond. Soep, thee, pesto, confituur van ‘onkruid’: geef het een kans!
Leestip
Onkruidboek (Suze Peters, Lotte Stekelenburg, Caroline Zeevat – Velt, Davidsfonds)
Zin in gin?
Maak je eigen smaakvolle kruidengin met tuinplanten als anijs, gedroogde duindoornbessen, jeneverbessen of rozenblaadjes. Ook typische kruiden zoals rozemarijn of salie behoren tot de mogelijkheden. Doe je kruidencombinatie naar keuze in een potje ‘neutrale’ gin en laat enkele weken trekken. Je kan je brouwsel nadien ook combineren met andere gin. Apero-time!
Leestip
Ecologisch tuinieren in potten en bakken (Velt)
Leestip
Voedselbos. Inspiratie voor ontwerp en beheer + plantengids met 250 eetbare vaste planten en kweekbare paddenstoelen (Madelon Oostwoud – KNNV)
En jouw klimaattuin?
1 boom = 10 airco’s
In elke tuin past een boom, alleen moet je de juiste kiezen voor jouw tuin. Niet alleen een grote boom, maar ook kleinere bomen, meerstammige bomen of leibomen maken je tuin klimaatbestendiger. Bomen houden immers de lucht vochtiger, wat voor afkoeling zorgt, net als hun schaduw.
Kies zoveel mogelijk voor inheemse soorten. Bepaalde insecten hebben specifieke plantensoorten nodig en hebben hun lichaamsbouw daaraan aangepast. Wist je dat op een inheemse eik zowat 450 soorten insecten voorkomen, terwijl dat er op de uitheemse Amerikaanse eik maar 13 zijn?
Leestip
De juiste boom voor elke tuin (Martin Hermy – Sterck & De Vreese)
Een weelderige natuurtuin
Door te observeren kom je te weten welke planten het (niet) goed zullen doen in je tuin. Wind, zon en schaduw, samenstelling van de bodem (zand, klei, leem): ze spelen allemaal een rol bij de inrichting van je tuin. Een schaduwplant zet je niet in volle zon en een zandminnende plant gedijt niet in kleigrond. Planten die hier van nature voorkomen, doen het sowieso goed.
Vermijd planten die veel zorg, water en (kunst)meststoffen nodig hebben. Vergeet ook niet dat planten die teveel water krijgen oppervlakkig wortelen. Zo maak je je planten nog meer afhankelijk van bewatering.
Velt heeft een handige online tool die je helpt om de juiste planten voor je tuin te kiezen.
Leestip
Ecologische tuin, van aanleg tot beheer (Geertje Coremans, Greet Tijskens, Jana Van Butsel – Velt)
Compost, goud voor de tuin
Een gezonde bodem creëer je zelf met compost. Start een composthoop of koop een compostton en zet die op een niet te zonnige plek. Verzamel hierin je groenafval: grasmaaisel, takken en hakselhout, ongekookte voedselresten en onkruid. Regelmatig beluchten en de hoop vochtig houden zorgt ervoor dat schimmels en bodemdieren je afval netjes kunnen verwerken tot een vruchtbaar mengsel voor je (groenten)tuin.
Hoe begin je eraan? Informeer je tijdens de gemeentelijke compostdagen (in juni) of bij een compostmeester van je gemeente.
Leestip
Het bodemvoedselweb. Alle kleine bee(s)tjes helpen (Jeff Lowenfels, Wayne Lewis – Jan van Arkel)
Een bodemkleedje
Wist je dat een kale bodem veel CO2 de lucht in stuurt? Zorg ervoor dat de bodem steeds is bedekt met houtsnippers, bladeren, gemaaid gras,… Het houdt niet alleen ongewenst kruid tegen, maar houdt de bodem ook koel en vochtig.
Bodembedekkende planten zijn een goede optie. Je kan ze kiezen voor hun sierlijk blad, de mooie bloem of de periode waarin ze groen zijn of bloeien (bijv. de eerste voorjaarsbloeiers waaronder bloembollen of speenkruid), maar bijvoorbeeld ook omwille van de eetbaarheid (zoals de bosaardbei). En die paardenbloem in je border, moet die echt weg…? Insecten zullen je dankbaar zijn om zo’n gevarieerd buffet.
Leestip
Zakboek voor de klimaattuin. Koele oases voor hete zomers (Marc Verachtert, Bart Verelst – Lannoo)
Hard wordt zacht
Verharding zorgt in de zomer voor hogere temperaturen in je tuin en verhindert dat regenwater in de bodem dringt. Ook al breek je maar één tegel uit, op die plaats kan je groene plekken creëren. Kruiden geven een mooi accent en je kan ze gebruiken in de keuken. Tegen kale muren kan je klimplanten zetten. Ze gaan de oververhitting van je tuin tegen en zijn een oase voor insecten en kleine vogels.
Wil je toch graag een stukje terras? Kies dan voor waterdoorlatende klinkers of dallen en een waterdoorlatende ondergrond (steenpuin, porfier), zodat de bodem het water vast kan houden. Zo help je mee tegen de verdroging van onze bodem.
Je kan zelfs nog een stap verder gaan: bezaai of beplant de voegen van je terras met kruiptijm, madeliefje, wit vetkruid en andere mooie of geurende planten.
Tuinranger op bezoek
In sommige gemeentes kan je beroep doen op een tuinranger. Deze persoon komt op bezoek in je tuin en geeft je advies voor een klimaatvriendelijke inrichting.
Helaas zijn er (nog) geen tuinrangers actief in het Meetjesland, maar gelukkig kan je op de website www.tuinrangers.be ook heel wat tips vinden om je tuin in te richten.
Overweeg een groendak
Op een luchtfoto zie je meteen hoeveel groene kansen op onze daken liggen. Platte daken zijn echte hitte-eilanden, maar het kan ook anders. Is je dakconstructie stevig genoeg, dan kan je een groendak overwegen.
Een groendak zuigt als een spons het regenwater op, waardoor er een vertraagde afvoer is. Dat is handig bij zware regenval. De vochtige oppervlakte werkt ook nog eens verkoelend voor de omgeving terwijl je groendak, afhankelijk van het systeem, je huis kan isoleren.
Bovendien zijn er heel wat mogelijkheden met een groendak: van een extensief groendak vol vetplantjes tot biodiverse daken vol bloeiende planten, bijenhotels en zithoekjes. Of kweek je liever groenten op je dak? Het kan ook, maar dat vereist een extra stevige dakconstructie.
Leestip
Small Green Roofs. Low-tech options for greener living (Nigel Dunnett, Dusty Gedge – Timber Press)
Strooi wat bloemen uit…
Bloemen trekken insecten aan. Je kan borders met vaste planten afwisselen met een bloemenweide of bloemengazon. Ze zijn een streling voor het oog, maar verhogen ook de natuurwaarde van je tuin.
Koop bij voorkeur biologische mengsels. Let bij het kopen van bloemenmengsels heel goed op de soorten in het mengsel. Kies voor inheemse planten met enkelvoudige, open bloemen. Die hebben meeldraden en/of stampers, zodat nectar en stuifmeel toegankelijk zijn voor de insecten die bij ons voorkomen. In veel reguliere mengsels zitten (gecultiveerde) soorten met dubbele bloemen. Onze insecten hebben er geen toegang toe of ze bieden hen weinig tot geen voedsel.
Je kan geschikte bloemenmengsels kopen bij www.ecoflora.be.
De koningin van de tuin
Koningin onder de dagvlinders
De koninginnenpage is de grootste dagvlinder die bij ons voorkomt. Typisch voor de meeste pages is het ‘staartje’ aan de ondervleugels. Deze vlinder overwintert als pop. De exemplaren die de winter overleefden, verpoppen in het voorjaar tot vlinders. Zij zorgen voor een nieuwe generatie vlinders. Je kan de koninginnenpage in je tuin aantreffen tussen april en september. De volwassen koninginnenpage leeft maar enkele weken, net genoeg om voor het nageslacht te zorgen.
Door de warmere zomers kom je deze zwerver steeds noordelijker tegen. Waar de vlinder vroeger tot in het zuiden van Nederland voorkwam, is hij nu meer en meer tot in het noorden van Nederland te zien, hoewel daar momenteel geen geschikt leefgebied is om zich te vestigen. Tenzij misschien als men er massaal natuurvriendelijk gaan tuinieren…
Kweek groenten voor de page
Het vrouwtje legt haar eitjes op de jonge blaadjes van wilde peen, waar onze moderne wortel van afstamt. Dus ook op het loof van de wortels in je tuin kunnen de eitjes zitten. Laat een paar wortels doorschieten, dan kan je genieten van de prachtige rupsen, en een paar weken later van de vlinders.
Ook venkel, dille en engelwortel zijn zogenaamde ‘waardplanten’ voor de koninginnenpage, waarop de eitjes worden gelegd en waarvan de rupsen zich voeden.
Je kan enkele planten specifiek kweken met het oog op de koninginnenpage. Belangrijk hierbij is dat je bestrijdingsmiddelen vermijdt. En om de overwinterende poppen alle kansen te geven, is het ook belangrijk om niet teveel op te ruimen in je tuin: laat dood plantenmateriaal liggen of staan tot het voorjaar.
Van ei tot vlinder
De hele cyclus van een vlinder is een prachtige uitvinding van de natuur. Van ei naar rups en van pop tot vlinder: dit van dichtbij meemaken is bijzonder. En deze foto’s uit Lievegem bewijzen het: ook jij kan in je eigen tuin genieten van dit wonder.
Leestip
Vlinders, rupsen en waardplanten (Heiko Bellmann – Tirion)
