Natuurpunt herstelt kreken
Het Meetjeslands Krekengebied (Sint-Laureins en Assenede) is een uniek landschap van kreken, dijken en graslanden. In Sint-Laureins doken de voorbije jaren enkele ‘nieuwe’ kreken op die het unieke karakter van het Krekengebied versterken. Natuurpunt Meetjeslandse Kreken zet dan ook al jarenlang in op het herstel van eeuwenoude kreken en kreekgeulen, een miskend deel van ons historisch erfgoed.
Het begon in 2012 met het herstel van de Vrouwkeshoekkreek (Sint-Margriete). Later volgde de Molenkreek (Sint-Livinuspolder / Molenkreekstraat) en daarna waren de Zonnekreek (Beoostereedepolderdijk) en de Sint-Janskreek (Vlamingstraat) aan de beurt. In 2021 werd gestart met de sanering van het huisvuilstort aan de Vrouwkeshoekreek (= voormalig bosje).
Doornroosje op de kreekbodem
Deze eeuwenoude kreken werden in de vorige eeuw opgevuld met baggerspecie, steenpuin of huisvuil. Natuurpunt maakt een erezaak van het herstel van de kreken die ze aankoopt. “Dat herstel is geen sinecure,” aldus Bart Vandevoorde, voorzitter van Natuurpunt Meetjeslandse Kreken. “Het vergt (letterlijk en figuurlijk) diepgaand onderzoek van de bodem, van kaartmateriaal en andere historische bronnen. De kreken worden namelijk heruitgegraven tot hun oorspronkelijke bodemprofiel. Net zoals bij het weghalen van nieuwe verflagen op een oude muurschildering, komen na het uitgraven ook in de kreekbodem pareltjes naar boven. Die parels liggen er in de vorm van oude plantenzaden van soorten die hier ooit voorkwamen, maar verdwenen na het opvullen van de kreek. Die zaden kunnen decennialang kiemkrachtig blijven tot de juiste omstandigheden gecreëerd worden. En dan wordt Doornroosje wakker gekust,” knipoogt Bart.
De randen niet vergeten
Tot het beheer van de kreken rekent Natuurpunt ook de kreekranden en graslanden errond. Want enkel door deze bufferzones te vrijwaren van bemesting en pesticiden krijgen specifieke plantensoorten van de polders de kans om zich hier (opnieuw) te vestigen. Veel van de kreekranden en bloemrijke graslanden die Natuurpunt aankoopt, worden trouwens in samenwerking met plaatselijke landbouwers beheerd.
Midden de vorige eeuw werd de Vrouwkeshoekkreek in Sint-Margriete opgevuld met baggerspecie uit het Leopoldkanaal. Met een gele stippellijn is de zone aangegeven die intussen hersteld is door Natuurpunt. De foto onder geeft dezelfde kreek weer, maar dan na het herstel.
Lentebeeld van de herstelde Zonnekreek in Sint-Jan-in-Eremo. Waterplanten, kwakende kikkers en dodaarsjes hebben er hun stek gevonden.
Spectaculaire gevolgen: welkom, grutto
Het effect van dit kreekherstel is na korte tijd al erg zichtbaar. “In en rond de kreken duiken ‘nieuwe’ plantensoorten op (de Doornroosjes), die op hun beurt weer vogels, kikkers en insecten aantrekken. Zo lokken deze natuurgebieden ook de grutto, die als broedvogel in Vlaanderen pijlsnel achteruitgaat maar er in het Meetjeslands Krekengebied momenteel op vooruit lijkt te gaan,” zo luidt het.
De grutto is een weidevogel die vanaf eind februari vanuit de zuidelijke overwinteringsgebieden naar onze contreien komt. Vogelkijkers zien elk jaar reikhalzend uit naar het voorjaar, wanneer de vogels hier neerstrijken. De paringstijd levert een prachtig schouwspel op, waarbij de mannetjes de vrouwtjes proberen te imponeren, om vervolgens samen een nest te bouwen. Na het grootbrengen van de jongen, dat is rond deze tijd, zijn de vogels al weer vertrokken naar hun overwinteringsgebieden in het zuiden. Naast de bruine kiekendief kunnen we de grutto intussen voorzichtig als tweede ‘mascotte’ van het krekengebied gaan beschouwen.
Kieskeurig beest
Ooit was deze sierlijke steltloper algemeen in Vlaanderen, maar de ingrijpende veranderingen in ons landschap eisten een zware tol. “Want de grutto is behoorlijk kieskeurig,” weet Bart, die een fervent vogelijker is: “Hij zoekt wei- en graslanden die nat zijn en het gras moet dan ook nog eens vrij kort zijn. Het gebied moet zo open mogelijk zijn, zonder hagen, bomen of gebouwen. Het nest, een ondiep kuiltje in het gras, is bijzonder kwetsbaar: maaimachines, koeienpoten en predatoren vormen de grootste gevaren voor de kuikens. Enkel bij een beheer op maat groeien de kuikens op.”
“Dat duurzaam beheer op maat is momenteel enkel gegarandeerd als onze vereniging zelf de percelen in eigendom heeft. Wij kopen niet lukraak, maar focussen vooral op oude kreekgraslanden. Dit zijn van nature oude, laaggelegen graslanden die een ideaal leefgebied vormen voor grutto’s en ander weidevogels.” Helaas kregen vele van die kreekgraslanden het de laatste decennia hard te verduren. Laagtes, poelen, greppels en soms hele kreken werden opgevuld met baggerspecie, steenpuin, huisvuil of grondresten.
Succesverhaal kopiëren
Het herstel van de Molenkreek, om er eentje te noemen, is een onwaarschijnlijk succesverhaal. Toen Natuurpunt het gebied kocht, zag je aan de ene kant een weide met daarop een oude stal en aan de andere kant een verdwenen kreek in een bloemenarm grasland. “Het kostte ons heel wat inspanningen en centen om de stal te verwijderen en de onderliggende kreek te herstellen tot wat ze nu is: een ondiepe kreek met ernaast een plas-dras grasland vol madeliefjes, het walhalla voor weidevogels zoals de grutto,” aldus Bart Vandevoorde.
Extra troeven
Het herstel van gedempte kreken zorgt ook voor de buffering van grote hoeveelheden water. Dat vermijdt overstromingen in omliggende dorpen en op landbouwpercelen tijdens neerslagperiodes. Tijdens periodes van langdurige droogte zorgen deze gebieden er dan weer voor dat de bodem het water vasthoudt. “Dit verhaal past dus perfect in de visie van de Blue Deal, waarbij de Vlaamse overheid middelen voorziet voor onder meer natuurherstel met wateropslag. Natuurpunt hoopt in de toekomst te kunnen rekenen op die middelen. Voor het herstel van de Molenkreek kregen we financiële middelen van de provincie Oost-Vlaanderen.”
Het visuele resultaat is trouwens ook niet mis: een prachtig landschap met waardevolle, natte biotopen tjokvol watervogels levert mooie plaatjes op voor het toerisme in de streek.
Hoeveel Doornroosjes slapen nog?
Het sprookje van het kreekherstel is echter nog lang niet uit. Natuurpunt is ambitieus en wil graag de prins zijn die nog meer kreken herstelt, vertelt Bart: “Hoe meer gruttogebieden we met elkaar kunnen verbinden, hoe groter de kans dat deze kwetsbare vogelsoort hier blijft broeden. Zo zit onder een deel van de Vrouwkeshoekkreek nog steeds een voormalig huisvuilstort. Het saneren van dat stort en het herstel van dit laatste deel van de kreek kost bakken geld. We kunnen dus maar stukje per stukje de kreek herstellen, tot het geld op is en we opnieuw moeten sparen. Hetzelfde geldt voor andere kreken die intussen werden aangekocht. We hebben plannen om de Kapellekreek in Assenede te herstellen. En op ons verlanglijstje staan nog heel wat andere Doornroosjes om te kopen of te herstellen.”
Steun ons!
Natuurpunt krijgt subsidies van de overheid voor de aankoop van natuurgebieden, maar een aanzienlijk deel moet de plaatselijke afdeling Natuurpunt Meetjeslandse Kreken zelf bijeen zoeken (tienduizenden euro’s per aankoop). Dat gebeurt via opbrengsten van activiteiten en acties (kalenderverkoop, enz.), sponsoring, giften en testamenten. Ook jij kan een bijdrage leveren, hoe groot of hoe klein ook, het is de volgende stap in het herstel van een natuurparel!
Natuurpunt Meetjeslandse Kreken
meetjeslandsekreken@NPMeetjesland.be
www.natuurpunt.be/meetjeslandsekreken
Artikel uit 2022
