Bezwaar tegen extra sti(n)kstof:
varkensfabriek naast Europees beschermde natuur?
De stikstofdepositie is problematisch in grote delen van het Meetjesland is. In Maldegem is de ammoniakafzetting dubbel zo hoog als het gemiddelde voor Vlaanderen. Maar in Maldegem is ook 5,8% van de totale oppervlakte afgebakend als Natura 2000 Habitatrichtlijngebied (en het geniet dus Europese bescherming) en 4,6% als Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN)-gebied. Het gaat hier om twee gebieden: het Drongengoed-Maldegemveld enerzijds en Burkel anderzijds.
Waarom vertellen we dit? Omdat in de Grote Nieuwhofdreef in Burkel een industriële varkensstal ligt, en dat op een boogscheut van Habitatrichtlijngebied en VEN-gebied (Vlaams Ecologisch Netwerk) en naast het erkende natuurgebied Torrebos-Burkel van Natuurpunt. De Sibavar megastal van de groep Goethals raakt met andere woorden binnen een straal van 600 meter vijf verschillende stukken bos, waarvan verscheidene beschermd en biologisch zeer waardevol gebied zijn (onder meer een alluviaal elzen-essenbos).
Van keuterboer naar megastal
Wat als een kleinschalige varkenskwekerij begon, is stap voor stap uitgegroeid tot een megastal met mestverwerking voor derden. Twee derde van de verwerkte mest is immers niet-bedrijfseigen mest die van heinde en ver wordt aangevoerd naar deze locatie op 100 meter van Vlaams en Europees beschermde natuur. De uitbating gaat overigens gepaard met druk en gevaarlijk, zwaar verkeer over daartoe ongeschikte landelijke wegen.
Vorig jaar konden we verhinderen dat de aangevraagde mestverwerkingscapaciteit zou toenemen van 20.000 naar 30.000 ton, maar we konden niet verhinderen dat er een weegbrug kwam en een veel grotere lagune voor het digestaat (de vergiste biomassa afkomstig van de vloeibare mestfractie). Die lagune vormt een smet op het nochtans landschappelijk waardevol agrarisch gebied en het verplichte groenscherm zal daar niet veel aan veranderen, in de winter al helemaal niet.
kaart: het bedrijf ligt vlakbij Europees beschermd Habitatrichtlijngebied (groen omlijnd), vlakbij de bospercelen van het erkende natuurreservaat Torrebos-Burkel (groen omkaderd Natuurpunt-symbool) en de andere bossen van Natuurpunt (oranje omkaderd Natuurpunt-symbool)
Focus op de fabriek in Burkel
Groep Goethals, waartoe Sibavar behoort, houdt varkens op verschillende locaties, maar tracht de administratie centraal te regelen. De exploitant is van plan om een aantal andere sites die hij momenteel uitbaat af te bouwen of te sluiten en zich te focussen op de site in Maldegem. De vraag stelt zich dan of niet beter de meest voor de hand liggende site gesloten wordt, namelijk deze die paalt aan Habitatrichtlijngebied.
De procedure en onze bezwaren
Omdat de milieuvergunning van Sibavar in augustus vervalt en dit een hinderlijke inrichting klasse 1 betreft, moest vorig jaar een MER (Milieu Effecten Rapportage) worden opgesteld. Op basis daarvan kon men dit jaar de eigenlijke vergunningsaanvraag opstellen die tot een vergunning van 20 jaar kan leiden. De exploitant is van plan om de varkensstallen volledig opnieuw en emissiearm te bouwen. Men vraagt ook om 5 miljoen liter grondwater extra (!) per jaar te mogen oppompen en men vraagt vrijstellingen, onder meer voor het niet afdekken van de lagune en de nabezinking, en voor het niet behandelen van een deel van de afgezogen lucht.
Zowel het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) als de provinciale milieucommissie adviseerden gunstig, terwijl de gemeente Maldegem begin april een vernietigend negatief advies formuleerde dat de Bestendige Deputatie er nochtans niet van weerhield de vergunning te verlenen. Samen met een dertigtal bezorgde buurtbewoners, verenigd in het actiecomité ‘Leefbaar Burkel’ en geassisteerd door een ervaren advocatenbureau (LDR), tekent Natuurpunt en Partners Meetjesland beroep aan tegen deze beslissing. Daardoor wordt het ganse dossier naar het Vlaamse niveau getild, waar het kabinet van minister Demir het laatste woord krijgt.
De theorie en de praktijk
Naast de wel erg ongelukkige ligging vlakbij Habitatrichtlijngebied en naast de aanvoer en verwerking van ‘externe’ mest, storen ons in dit dossier twee bijkomende elementen. Enerzijds kunnen we de beloofde/voorgespiegelde, theoretische ammoniakreductiecijfers nergens aftoetsen. Nochtans vormen ze wel de basis (het ‘richtsnoer’) voor het gunstige advies van ANB en finaal van de deputatie. Anderzijds zijn er de huidige manier van werken en de aangevraagde vrijstellingen van standaard Vlarem voorschriften, terwijl de locatie van het bedrijf juist strengere maatregelen vereist.
De ammoniakemissie van het bedrijf bedraagt in de huidige situatie 8,269 kg NH3/jaar, terwijl de nieuw gebouwde stallen 65% minder ammoniak zouden uitstoten volgens de betwiste vergunning. Dit doet uitschijnen dat de nieuwe exploitatie royaal in orde zal zijn met de 30% reductie uit een nieuwe ministeriële instructie. Nergens wordt dit getoetst aan gangbare cijfers, gerealiseerd in vergelijkbare stallen. Waar de theoretische verwijderingsefficiëntie voor ammoniak in biologische luchtwassers 70 tot 95% kan bedragen, waren concrete praktijkgegevens over de verwijderingsrendementen van een goed werkende biologische wasser in een (mest)covergistingsinstallatie in Vlaanderen, voor zover gekend, niet beschikbaar (An Derden, 2012).
Uit de praktijk blijkt verder dat de effectieve verwijderingspercentages veelal lager liggen dan de bovenvermelde theoretische rendementen. De spectaculaire, beloofde reducties worden in praktijk zelden waargemaakt (bijvoorbeeld 59%, in tegenstelling tot de voorziene 85% (Research, 2010)). Maar al te vaak stoten stallen meer uit dan berekend bij een vergunning, onder meer door het uitschakelen of slecht functioneren van luchtwassers, zoals onlangs nog gedocumenteerd door De Standaard (12/02/22).
Tot slot is een regelmatige controle op het terrein door de bevoegde instanties natuurlijk een absolute voorwaarde, maar geen evidentie. Ook Vlaams minister Zuhal Demir erkende in februari ’20 dat er tekorten blijken bij controles van de wasinstallaties door de VLM (Vlaamse Land Maatschappij) en dat de frequentie van controles laag is en zelfs eerder afneemt.
Kiezen voor kleinschalige, familiale bedrijven
Dit is het zoveelste voorbeeld van een bedrijf dat niet meer past in onze tijdsgeest. We blijven strijden voor het behoud van ons landschap en een gezonde leefomgeving, maar evengoed voor een gezonde, leefbare en menselijke vorm van landbouw. Als natuurvereniging kiezen we er liever voor om het stikstofbudget te verdelen over kleinschalige, grondgebonden familiale bedrijven, eerder dan aan één industriële varkensstal die met landbouw nog weinig van doen heeft – een bedrijf dat bovendien met 20 miljoen kilo mest per jaar onvermijdelijk de plaatselijke toekomst van familiale bedrijven hypothekeert.
mei 2022
Dirk Develter, Natuurpunt Maldegem-Knesselare (conservator Burkel)
Natuurpunt en Partners Meetjesland
Actiecomité Leefbaar Burkel
