Beschrijving
Langs de Oude Kale liggen natte weilanden met een hoge biologische waarde. Deze natte weiden hebben aan de randen een beplanting met knotwilg en het gebied is doorsneden met talloze kleine sloten die rijkelijk begroeid zijn met planten. Ook de gemeente Evergem beschouwt dit gebied als prioritair in het kader van haar Gemeentelijk Natuur Ontwikkelingsplan (GNOP). In 2007 werden de eerste percelen van de Kiekebossen aangekocht. In januari 2013 werden de Kiekebossen door minister Schauvliege erkend als ‘privaat natuurreservaat’. Dat geeft heel wat mogelijkheden op vlak van uitbreiding.
De natte weilanden van de Kiekebossen zijn hoofdzakelijk matig voedselrijke graslanden. Ze weerspiegelen een fase in de ontwikkeling van de landbouw, die hun verspreiding en voor een deel ook hun samenstelling bepaald heeft. In zoverre zijn ze een cultuurproduct, maar vaak hebben deze weilanden tevens een hoge natuurwaarde. Door ingrijpende veranderingen in de landbouw in de 20ste eeuw zijn de matig voedselrijke graslanden landbouwkundig buiten spel gezet.
Historiek
Voor het ontstaan van deze graslanden keren we enkele duizenden jaren terug in de tijd. Tijdens de nieuwe steentijd (4000-2000 vC) gaan mensen de streek ontginnen voor landbouw en veeteelt. Ze stoppen met rondtrekken en vestigen zich. In de vallei van de Oude Kale doen ze dat rond 3000 vC. Er is nu vaste bewoning op de droge hoogten. Het natuurlijke bos raakt als gevolg van ontginningen aangetast. De afstroming van water en de afspoeling van bodems nemen daardoor toe. Vanaf dan duiken de waterlopen (weer) op en het aantal overstromingen neemt toe. In dat drassige gebied rond de Oude Kale ontstaat rond 3000 vC het veen en kleiig alluvium dat ongeveer een meter dik is en nog op vele plaatsen in de vallei terug te vinden is.
Van zodra de mens in de streek verschijnt en ingrijpt in het landschap, ontstaat een cultuurlandschap. De ontginning van het landschap begint: kouters (uitgestrekte akkers) op droge gronden, bulken op de natte, lager gelegen gronden en meersen in de laaggelegen overstromingsvlaktes langs de beken. Deze meersen zijn landschappelijk vrij open. Ze zijn op de eerste plaats te nat voor veel bomen. Ten tweede dienen ze na het hooien ook als gemeenschappelijke weide; er zijn dan ook geen afsluitingen met perceelsrandbegroeiing.
Tijdens de middeleeuwen komen ook meer meers- en moerasgronden in de vallei van de Oude Kale in cultuur. Oude gemeenschappelijke hooiweiden worden opgedeeld. Van goede meersgronden wil iedereen een stuk gebruiken, zodat het grondgebruik sterk opgedeeld raakt. Dat geeft aanleiding tot gelijkgerichte, smalle strookpercelen zoals in de Kiekebossen.
In de 20e eeuw brengen de ingrepen in de waterafvoer een veranderend grondgebruik met zich mee. De hooilanden worden graasweiden. Afsluitingen van de percelen met randbegroeiing en prikkeldraad is daarbij nodig. De meersen veranderen van een open in een gesloten landschap, een landschap dat we nu nog deels aantreffen in de Kiekebossen.
Beheer
De begroeiingen van de (klasse der) matig voedselrijke graslanden hadden dus eeuwenlang een agrarische functie: het produceren van grasgewas voor de voeding van runderen. Naargelang beweiding of hooiproductie de hoofdfunctie is, spreekt men van weiland (weide) dan wel van hooiland (beemd). De weideperiode hangt af van de draagkracht van de grond, die door bodemtype en grondwaterstand wordt bepaald. Op gronden die te nat zijn voor begrazing, wordt het gras door de mens 1 of 2 keer per jaar geoogst als hooi. Hooilanden die in de nazomer een relatief droge en stevige bodem hebben, kunnen een paar weken na de hooioogst, als voldoende hergroei heeft plaatsgevonden, voor nabeweiding worden gebruikt. Behalve deze naar verhouding productieve wei- en hooilanden zijn er de schraallanden, die als aanvullende graasgrond en strooiselleverancier dienden. Met strooisel wordt in deze context bedoeld: ruig hooi dat te weinig voedzame grassen en teveel riet, zeggen en ruigtekruiden bevat om als veevoer te dienen, maar wel bruikbaar is als bedekking van de stalbodem.
Binnen de klasse der matig voedselrijke graslanden is het dotterbloemgrasland waarschijnlijk het meest typerende verbond voor de natte weilanden in de Kiekebossen. Kenmerkend voor dotterbloemgraslanden is ’s winters natte, ’s zomers vochtige gronden, die van nature vrij voedselrijk zijn. De bodem is meestal moerig tot venig en slibhoudend tot kleiig, soms bestaat hij uit puur laagveen. In de zomer droogt hij niet uit, maar wordt wel doorlucht. Naast de dotterbloem zijn tweerijige zegge, riet, moeraswalstro, moerasvergeet-mij-nietje, kale jonker, moerasrolklaver, gewone engelwortel, moerasspirea, lidrus, pinksterbloem, veldzuring, echte koekoeksbloem en gevleugeld hertshooi typische vertegenwoordigers; ook grote ratelaar en brede orchis, maar deze twee telgen hebben we nog niet mogen ontmoeten in de Kiekebossen.
De Kiekebossen, een lappendeken van weilanden, vormen een verscheidenheid aan biologisch zeer waardevolle natte graslanden, waarvan we de rijkdom nog grotendeels moeten ontdekken.
Zo’n 5 ha is eigendom van Natuurpunt, die ook zorgt voor het beheer. Helpende handen zijn welkom!
(bron artikel: Rik Van Herck – laatste aanpassing: 16/10/13)
Praktisch
- Bereikbaarheid: in Evergem, toegang via de Langerbrugsestraat naar de Dotterbloemstraat; op het einde naar links, de ingang is 200m verder via een klein weggetje aan de rechterkant (naast de Kalestraat 41)
- Parking: beperkt
- Fietsen:
– niet toegestaan in het gebied
– ligt vlakbij knooppunt 44 van het Fietsnetwerk Meetjesland 2013
– Burggravenroute (45 km), verkrijgbaar bij Toerisme Meetjesland - Wandelen:
– wandelingen op aanvraag bij Natuurpunt Eeklo-Kaprijke-Evergem
Ontdek dit gebied met een ervaren natuurgids
Boek met je vereniging, school of vrienden persoonlijke begeleiding op maat, aangepast aan het tempo en de interesses van de groep.
Lees meer over onze natuurgidsenwerking.
Help het kiekebossen
Dankzij jouw steun kan dit natuurgebied verder ontwikkeld en beschermd worden. Je krijgt een fiscaal attest vanaf een bedrag van 40 euro, waarmee je tot 45% van het bedrag kan terugkrijgen via je belastingen.
Wil je zelf de handen uit de mouwen steken? Natuurpunt Meetjeslandse Cuesta organiseert jaarlijks heel wat beheeractiviteiten in het gebied. Neem contact op met één van de conservators die hieronder zijn vermeld of bekijk onze groene agenda.
Contact
Natuurpunt Eeklo-Kaprijke-Evergem, kern Kiekebossen
Pieter Gaudissabois (conservator)
kiekebossen.evergem@gmail.com
laatste update van deze pagina: november 2024
