Zwangerschap met pauzeknop
Als we het hebben over de winterslaap en de winterrust, dan past een bijzonder maar vrij ongekend fenomeen hier perfect in: kiemrust en uitgestelde zwangerschap bij zoogdieren.
Groeistop bij reeën
Reeën leven het grootste deel van het jaar alleen. In het najaar worden kleine groepjes ‘sprongen’ gevormd die bestaan uit een oudere geit met de jongen van de voorgaande zomer, vaak aangevuld met de jongen van de voorbije zomer en een bok. In het voorjaar verlaten de bokken de sprongen om een eigen territorium af te bakenen van enkele tientallen hectaren groot. Daarin worden geen andere bokken geduld tot na de bronst (de paartijd).
De jongen worden pas verjaagd in de periode dat de geiten nieuwe kalfjes (kitsen) gaan werpen. Dit gebeurt meestal tussen begin mei en half juni, met een geboortepiek rond 1 juni. De bronsttijd loopt van half juli tot half augustus, maar de ontwikkeling van de foetus duurt slechts een goede vijf maanden. Na de bevruchting vindt dus een zogenaamde kiemrust of diapauze plaats, waardoor de eigenlijke groei van de foetus pas start in december. Op die manier worden geen jongen in de winter geboren, wat nadelig zou zijn voor hun overlevingskansen.
Wat is het nut van die kiemrust? De bronst vraagt veel energie. Die halen reeën uit voedsel. Anders dan andere herten verteren ze geen cellulose, waardoor ze zich moeten specialiseren in jonge twijgen en blaadjes. En die zijn er vooral in de zomer, een ideaal moment dus om aan de voortplanting te werken, want dan is het energiepeil van reeën op zijn best.
Marters kennen het ook
Dit fenomeen komt overigens niet alleen voor bij reeën. Ook marterachtigen zoals de das, de boommarter en de hermelijn kennen een verlengde draagtijd. Dat uitstel kan zelfs tot 8 of 9 maanden duren vooraleer het embryo aan zijn groeispurt begint!
Spermabank
Vleermuizen stellen de bevruchting uit. Op het einde van de zomer hebben ze zich lekker vol gegeten met insecten en heeft hun lichaam voldoende energie over voor de paring. Maar aangezien vleermuizen een winterslaap houden, zou de energie die een zwangerschap vraagt dodelijk zijn. Ook vleermuizen hebben daar een oplossing voor: de vrouwtjes bewaren het sperma in hun lichaam. De bevruchting vindt pas plaats als ze ontwaken uit hun winterslaap.
Gaea Rysselaere
Bronnen: ‘De ree, terug van weggeweest!’, Filip Van den Bossche (artikel in het tijdschrift Natuur en landschap Meetjesland, lente 2015) en www.onzenatuur.be
